Γνωμικά

Κάθε φορά που θέλεις να πεις μια γνώμη, μπορείς να ρισκάρεις με δικά σου λόγια ή να ποντάρεις στο σίγουρο χαρτί των έτοιμων λύσεων. Μιλώ για τα γνωμικά, και ίσως πρόκειται για το μόνο θέμα που μπορώ να πιάσω χωρίς την πιθανότητα να ξεφυτρώσουν πέντε έξι απ’ αυτά για να με αντικρούσουν ή και άλλα τόσα για να με υποστηρίξουν.

Πρόκειται λοιπόν για έναν ολάκερο στρατό δογματικά παραταγμένο, ετοιμοπόλεμο, με ηθικό πάντα ακμαίο και ηθική αδιαπραγμάτευτη. Με το που θα τολμήσεις να ξεστομίσεις μια κουβέντα, σπεύδει να σε καλύψει ή να σου επιτεθεί η αποφθεγματική της πανοπλία. Και πώς να παλέψει μια δόλια ετοιμόρροπη γνώμη το κύρος και την αυθάδεια του πολύξερου του γνωμικού; Τι να σου κάνει το υποκειμενικό το επιχείρημα μπροστά στην καλοστημένη επιχείρηση παραγωγής σοφίας;

Το τεράστιο αυτό πλήθος των αξιότιμων ρήσεων, αποστομωτικό πάντα μέσα στη λακωνικότητά του, αποτελείται από διάφορες αγέλες. Οι κατηγορίες διαφέρουν μεταξύ τους κατ’ είδος και κατ’ ύφος, τη δουλειά τους όμως την κάνουν όλες. Από το προφίλ που θέλει να προβάλει ο κάθε ομιλητής εξαρτάται η λίμνη από την οποία θα ψαρέψει ευφυή πειθώ.

Πρώτες και καλύτερες οι παροιμίες, εύκολες στη χρήση και αποδοτικές, απολαμβάνουν «την αγάπη του κόσμου» με το λαϊκό τους ρεπερτόριο. Κουβαλούν ένα δίδαγμα για κάθε περίσταση, πολλές φορές και δύο αντίστροφα διδάγματα για την ίδια περίσταση. Λόγου χάρη, πάντα θα διχάζεσαι ανάμεσα στο σκουντούφλημα της βιασύνης και στο γοργό που έχει χάρη περισσή.

Πολλές παροιμίες βγήκαν λέει από κάπου. Κουβαλούν μια μικρή περιπέτεια με πολλά φολκλόρ στοιχεία, η οποία καταλήγει βεβαίως σ’ ένα συμπέρασμα με διαχρονική ισχύ. Συχνά τυχαίνει σε κάποιον να εφοδιαστεί με μια τέτοιου είδους ιστορική γνώση, αυτός αυτομάτως τη θεωρεί ως ευφάνταστη πληροφορία κοινού ενδιαφέροντος κι εσύ πρέπει να γελάσεις με το χιούμορ και την ευρηματικότητα της λαϊκής σοφίας που γεννάει ατάκες.

Οι παροιμίες βγαίνουν και σε κινέζικες. Εδώ δεν έχεις μέτρο και ομοιοκαταληξία, σίγουρες συνταγές επιτυχίας, απομνημόνευσης και διαρκούς επανάληψης για την ντόπια εκδοχή, ούτε οικείες αντιστοιχίσεις της αστικής καθημερινότητας με την αγνή ζωή της υπαίθρου όπου όλοι αλέθουν, ζυμώνουν και κοσκινίζουν. Πάντως οι Κινέζοι σοφοί, ή και αντίστροφα, τα λένε ωραία, και το καλό με τις παροιμίες τους είναι ότι μπορείς να βαφτίσεις κινέζικες τις ολοδικές σου εξυπνάδες χωρίς το φόβο να εκτεθείς με διάψευση.

Υπάρχουν βέβαια και τα «λόγια των μεγάλων ανδρών», που μπορείς να τα θέτεις σε πλάγιο λόγο, μαζί με τις προσωπικές σου προεκτάσεις, επεξηγήσεις ακόμα και παρερμηνείες, αφού βέβαια διαλέξεις πρώτα ποιοι μεγάλοι άνδρες ταιριάζουν με το στυλ σου, και αφού διασταυρώσεις ότι σε κάποια άλλη δημιουργική τους περίοδο δεν έχουν αναθεωρήσει αυτό το οποίο επικαλείσαι.

Αρκετά επικίνδυνα είναι επίσης τα αρχαία και τα λατινικά ρητά, μην τα δοκιμάσεις στο σπίτι αν δεν είσαι σίγουρος ότι τα λες σωστά. Γιατί πάντα θα εμφανίζεται κάποιος αυτόκλητος διορθωτής, όπως λέει και μια σοφή κινέζικη παροιμία.